ZOZULINІ ChEREVIChKI
        
       "Pіdi tudi - nevіdomo kudi, prinesi take - nevіdomo yake",- zagaduyut' geroyam u kazkah. І koli smіlivtsі zreshtoyu prinosyat' te, scho vіd nih zajadali, mi navіt' ne duje divuєmosya: adje u kaztsі vse zbuvaєt'sya. Іnsha rіch, koli take traplyaєt'sya v jittі.
       Mi hodili tudi - htozna y kudi, shukali take - led' vіdomo yake. І nіyak napasti na n'ogo ne mogli. Bo shukali roslinu, znayti yaku hіba scho trohi legshe, nіj tsvіt paporotі. Tak-ot, natsіlilisya mi na zozulinі cherevichki, abo, yak їh u nautsі nazivayut', venerinі cherevichki. Chomu venerinі - sche yakos' mojna zrozumіti: boginya kohannya і krasi moje mati yakus' vzuvanku? Avjej. A tut kvіtki spravdі shojі na cherevichki yakoїs' kazkovoї krasunі. Zate do chogo tut zozulya - nіyak ne vkladaєt'sya v golovі.
       Sche nazivayut' roslinu tsyu mrієyu. Pevne, tomu, scho vona taka rіdkіsna y privabliva, і znayti її - zapovіtna mrіya kojnogo, hto lyubit' prirodu. A moje, y ne tomu. Os' davayte posluhaєmo legendu.
       Kolis' davnim-davno praviv polіs'kim kraєm skupiy і zagrebuschiy knyaz'. Poobkladav toy knyaz' usі sela takimi podatkami, scho lyudi ledve-ledve jivotіli.
       Ta yakos' vіd odnogo sela knyazevі ne prislali danini.
       Rozlyutivsya grіzniy pravitel' і virіshiv jorstoko pokarati neposluhіv. Z velikim zagonom posіpak sam virushiv na rozpravu.
       Zapechalilisya-zatujili v selі, yak pochuli pro karatelіv.
       Znali, nіkomu ne bude poschadi.
       Starі dіdi dumali-gadali, yak zaraditi lihovі, ta nіchogo de mogli pridumati.
       І todі priyshla do dіdіv tih don'ka bіdnoї vdovitsі.
       - Ya, - kaje,- sprobuyu vryatuvati selo.
       Tі pohitali sivimi golovami: "Scho ti zmojesh, dіvchino, koli tut usya gromada bezsila?" Ta vіdgovoryuvati ne stali - bo hto topit'sya, і za solominku vhopit'sya.
       Poprosila dіvchina tіl'ki odnogo: schob їy poshili novu suknyu, bo ta, scho na nіy, zovsіm znosilasya.
       Tsіlu nіch jіnki shili suknyu z us'ogo kraschogo, scho znayshlosya u selі. A koli vrantsі vdovina don'ka odyagla її - usі raptom pobachili, scho pered nimi stoїt' krasunya, yakoї sche y na svіtі ne bulo.
       І viyshla vona u tіy suknі navstrіch karatelyam.
       - Knyazyu, - movila, - ne z lihogo sertsya ne splatili mi tobі podatі, a gіrka dolya spіtkala nas. Na polyah nedorіd vidavsya, і yakscho daninu vіddamo tobі, to samim dovedet'sya golodnoyu smertyu zaginuti. Pojalіy lyudey nashih, knyazyu.
       Hotіv posmіyatisya grіzniy pravitel' z tієї movi - ta ne posmіyavsya. Nі, ne zbudili v n'ogo jalyu slova dіvchini, bo zrodu ne znav, scho to take jal'. A zavorojila yogo nevidana vroda dіvocha.
       - Garazd, - nareshtі vidaviv z sebe knyaz', - ne budu ya tvoє selo plyundruvati. Ale za odnієї umovi: stan' moєyu drujinoyu.
       Knyaz' buv stariy і bridkiy. Vіd samoї dumki, scho mojna stati drujinoyu takoї, potvori, storch golovoyu u bezodnyu kineshsya... Ta dіvchina znala, scho v selі і stare і male z trivogoyu і nadієyu chekayut' її povernennya.
       - Zgodna...- zgnіtivshi sertse, movila vona.
       Pojvavіshav knyaz':
       - Todі vertay do sela, spovіsti pro moyu milіst'. І podumay, yakiy tobі darunok privezti na vesіllya. Dayu svoє knyazіvs'ke slovo, scho spravlyu usyaku tvoyu zabaganku, hoch bi skіl'ki zolota dovelosya na te poklasti.
       Pіshla dіvchina. Rozkazala pro vse, a sama ridma ridaє. Topі pіdstupivsya do neї naystarіshiy z dіdіv:
       - Ne pobivaysya, dochko. Ti odna vryatuvala nas usіh vіd zaginu, toj mi vsі tebe odnu tej na potalu ne damo. Os' tobі nasіnnya. Pereday yogo knyazevі і skaji: "Ti obіtsyav spraviti vsyaku moyu zabaganku. Otoj ya hochu, schob ti splіv menі vesіl'nogo vіnka іz kvіtіv, scho z ots'ogo nasіnnya virostut'". A tam sama pobachish, scho bude.
       Peredala dіvchina te nasіnnya knyazevі і skazala, yak dіd їy velіv. Knyaz' pomіrkuvav yakus' mit', zvajuvav, chi nemaє tut yakoїs' kaverzi, a potіm navіt' zradіv, scho ne treba tratiti groshey na dorogiy darunok. A scho vesіllya vіdkladaєt'sya - to darma, mojna y pochekati, dіvchina vse odno nіkudi ne dіnet'sya.
       Posіyav te nasіnnya ta y stav naglyadati. Os' pershі shodi z'yavilisya, stebel'tse v roslin vignalo, listochki vimetnulisya, a kvіtok vse nema ta y nema.
       Rіk nemaє tsvіtu, dva nemaє. Zbagnuv knyaz', scho yogo obdurili, ta slovo knyazіvs'ke pri vsіh davav - nazad ne zaberesh. Zachaїv chornu zlobu na tsіliy svіt. І poklav sobі, scho dochekaєt'sya tsvіtu, a todі vje vіddyachit' і molodіy drujinі, і vsіm-vsіm, hto nasmіlivsya gluzuvati z n'ogo.
       Sіmnadtsyat' dovgih lіt chekav knyaz'. A na vіsіmnadtsyatomu lіtі roslinki v odin den' raptom zatsvіli nebachenim dosі tsvіtom. Kinulisya knyazіvs'kі slugi dopovіdati pro tse svoєmu gospodarevі, a toy uje mertviy u lіjku lejit'. Tak і ne dochekavsya svoєї mrії.
       Vіdtodі-to, kajut', tsі kvіti y nazivayut' mrієyu...
       A vchenі avtoritetno stverdjuyut', scho zozulinі cherevichki spravdі roztsvіtayut' na vіsіmnadtsyatiy rіk.
       ...Na davno ne їjdjenіy lіsovіy dorozі mi strіlisya z dyad'kom, yakiy kosiv travu. Poznayomilisya. Vіn - lіsnik, a tse yakraz yogo obhіd. Skoro uje tridtsyat' rokіv, yak lіsnikuє.
       Pokazuєmo dyad'kovі malyunok zozulinih cherevichkіv: chi, buva, ne bachiv de u svoєmu obhodі?
       - Zdaєt'sya menі, kolis' bachiv. Ta bulo tse tak davno, scho vje y ne berusya dokazuvati, chi to tsya kvіtka...
       Mabut', u nas buv duje pіsniy viglyad, bo lіsnik vraz pіdbad'oriv:
       - Ta vi ne toy... Bo ya, moje, ne tak pridivlyavsya...
       Mi rushili uglib lіsu. Sprava - guschavnik stіnoyu, a Nosalya chogos' same syudi y potyaglo. Proponuyu obіyti, schob ne podryapatis', ta Іvana Mihaylovicha vgovoriti vajko. Vіn zіgnuvsya u tri pogibelі, schob galuzzya ochey ne vidryapalo, ta y shurhnuv u zarostі. Podersya і ya slіdom.
       Dovgen'ko borsalisya v remezі, koli vraz pіd nogami - yar. Glibokiy, aj proholodoyu vіє z n'ogo. Gustі zarostі strіmko zbіgayut' uniz і zlivayut'sya v zelenomu shumovinnі.
       - Pіrnemo? - zirkaє na mene Іvan Mihaylovich. Ne chekayuchi zgodi, spritno hapaєt'sya oboma rukami za gіllyaki y mittyu schezaє, nіbi y spravdі pіrnaє u taєmnichu glibіn'. Tіl'ki listki trіpochut' na tomu mіstsі, de vіn stoyav, nache hvil'ki na tihomu ozertsі, v yake kinuli grudku.
       - E-gey! - dolinaє. - E-gey!..
       Spuskayusya y sobі, sudorojno chіplyayuchis' za gіllya, schob ne zіrvatisya v bezvіst'. Z rozgonu pryamo na Nosalya nalіtayu.
       - Oberejnіshe, oberejnіshe, ne nastupіt'!
       Golos v Іvana Mihaylovicha yakiys' nadto divniy. Nevje znayshov?! І tієї j mitі bachu dosit' visoku roslinu, vraz virіznyayu tri harakternі dovgastoelіptichnі listki u pozdovjnіh pasochkah і veliku kvіtku, scho vіnchaє steblo. Kvіtku nepovtornoї taєmnichoї krasi: origіnal'niy yasno-jovtiy cherevichok u rojevo-fіoletovomu obramlennі z chotir'oh pelyustok-vіyok. Za krok - sche odna roslina, ale tsya bez kvіtki.
       - On de primostilisya, moї lyubі! - prisіdaє navpochіpki bіlya znahіdki Іvan Mihaylovich.
       Divuyusya:
       - Treba j u taku prіrvu vіd sontsya hovatisya.
       - Vіd lyudey, vіd lyudey, - popravlyaє Nosal'. - Bachite, nache z kazki! Hіba vtrimaєt'sya lyudina, schob ne zіrvati! A sche koli ne podumaє, scho takih kvіtok kіl'ka na vsі nashі lіsi.
       Ne moju odіrvati ochey vіd krasunі, yaka postala pered nami yak nagoroda za dovgі dnі shukan'. Namagayusya zakarbuvati v pam'yatі kojen vіdtіnok її kol'orіv, bo tsіlkom mojlivo, nіkoli bіl'she ne zustrіnet'sya taka na moїy stejtsі.
       - A mene nіbi schos' shtovhalo syudi. Іdu, a vono tak і phaє.
       Іvan Mihaylovich radіє ne menshe za mene.
       - Teper nam v us'omu schastitime, bo vona dopomagatime, - pokazuyu na kvіtku.
       Na sertsі yakos' osoblivo svyatkovo. Adje mi znayshli charіvniy kvіt mrії. A v narodі y spravdі povіr'ya take є, scho toy, komu poschastit' natrapiti na rozkvіtlі zozulinі cherevichki, matime v us'omu udachu.
       Koli tse vgorі - shug! - ptaha. І vraz polinulo z verhovіttya: "Ku-ku! Ku-ku!" Pryamіsіn'ko nad nami!
       Mimovolі syaynula dumka: a moje, y spravdі tse zozulya svіy cherevichok zagubila?