Onore de Bal'zak

Gobsek

Baronovі Barshu de Penoen.

Z pomіj usіh vihovantsіv Vandoms'kogo koleju, mabut', tіl'ki mi z toboyu obrali lіteraturniy shlyah. Mi, scho zahoplyuvalisya fіlosofієyu v tomu vіtsі, ( koli nam godilosya zahoplyuvatisya tіl'ki De vigis . Mi zustrіlisya z toboyu znovu, koli ya pisav tsyu povіst', a ti pratsyuvav nad svoїmi prekrasnimi tvorami pro nіmets'ku fіlosofіyu...

- Kamіllo, yakscho ti y dalі tak povoditimeshsya z molodim grafom de Resto , yak s'ogodnі vvecherі, ya zmushena budu ne priymati yogo bіl'she. Posluhaysya mene, moya ditino, yakscho ti vіrish moїy nіjnіy lyubovі, dozvol' menі keruvati toboyu v jittі. U sіmnadtsyat' rokіv dіvchina sche ne moje suditi nі pro maybutnє, nі pro minule, nі pro pevnі suspіl'nі vimogi...

- Ya pochuv kіl'ka slіv, scho sponukayut' mene vtrutitisya do vashoї rozmovi z mademuazel' de Granl'є , - viguknuv drug domu. - Ya vigrav, grafe , - skazav vіn, zvertayuchis' do partnera , - zalishayu vas, schob pospіshiti na dopomogu vashіy plemіnnitsі.

- Ot scho znachit' mati sluh advokata , - movila vіkontesa...

- Vi molodі, u vas krov graє, a v golovі tuman. Vi divitesya na palayuchі goloveshki v kamіnі і bachite u vognikah jіnochі lichka, a ya bachu tam tіl'ki vugіllya. Vi vіrite v use, a ya nі v scho ne vіryu. Nu scho j, zberejіt' svoї іlyuzії, koli mojete. Ya zaraz pіdіb'yu vam pіdsumok lyuds'kogo jittya. Chi vi mandruvatimete, chi sidіtimete bіlya kamіna ta svoєї drujini, neminuche priyde chas, koli jittya stane tіl'ki zvichkoyu do pevnogo ulyublenogo vami otochennya...

U nashih єvropeys'kih suspіl'stvah tsey іnstinkt nazivaєt'sya osobistim, іnteresom. Yakbi vi projili stіl'ki, yak ya, to zvali b, scho z usіh zemnih blag є tіl'ki odne, dosit' nadіyne, schob lyudina pragnula yogo. Tse є zoloto. V zolotі vtіleno vsі lyuds'kі sili. Ya podorojuvav, ya bachiv, scho po vsіy zemlі є rіvnini y gori; rіvnini nabridayut', gori vtomlyuyut'; otje, v yakіy mіstsevostі - to bayduje...

Tіl'ki durnі mojut' marnuvati chas, rozmіrkovuyuchi pro budennі spravi - lyaje taka-to panі na kanapі sama chi z kim-nebud', і chogo v neї bіl'she: krovі chi lіmfi, temperamentu chi dobrochesnostі. Tіl'ki prostaki mojut' uyavlyati sobі, scho dayut' korist' svoїm blijnіm, vstanovlyuyuchi polіtichnі" printsipi, schob keruvati podіyami, yakih nіkoli ne mojna peredbachiti...

Chasto yaka-nebud' zakohana dіvchina, stariy kupets', scho stoїt' na porozі bankrutstva, mati, koli hoche zataїti sinovu provinu, artist, scho sidit' bez shmatka hlіba, vel'moja, yakiy vtrativ lasku і cherez brak groshey ot-ot pozbudet'sya vs'ogo, scho vіn zdobuv zavdyaki svoїm trivalim zusillyam, usі tsі lyudi іnodі zvorushuyut' mene siloyu svogo slova...

A jittya? Hіba tse ne mashina, yaku privodyat' u ruh groshі? Znayte, scho prichini zavjdi perehodyat' u naslіdki: nіkoli ne vdast'sya vіddіliti dushu vіd tіla, duh vіd materії. Zoloto - os' duhovna sut' us'ogo teperіshn'ogo suspіl'stva. Ya і moї pobratimi, ob'єdnanі odnakovimi іnteresami, zbiraєmosya v pevnі dnі tijnya v kafe "Femіda"  bіlya Novogo mostu...

Kojen opovіdaє nam taєmnitsі svogo susіdi. Obdurene kohannya, obrajeniy gonor - balakuchі. Poroki rozcharuvannya, pomsta - naykraschі agenti polіtsії. Yak і ya, moї pobratimi natіshilisya vsіm, usіm peresitilis' і lyublyat' teper tіl'ki vladu ta groshі zaradi samogo volodіnnya vladoyu groshima. Os' tut , - skazav vіn, pokazuyuchi na svoyu holodnu, z golimi stіnami kіmnatu , - naypalkіshiy kohanets', scho des' v іnshomu mіstsі spalahnuv bi gnіvom vіd natyaku і vityagnuv bi shpagu cherez drіbnitsyu, blagaє mene, mov boga, molitovno sklavshi ruki...